سنگ کهربا چیست؟
تاریخچه سنگ کهربا به دوران پارینه سنگی در شمال اروپا بازمیگردد. کهربا نوعی رزین یا صمغ فسیل شده به دست آمده از درختانی مانند کاج و انواع مخروطیان است؛ سنگ کهربا به انگلیسی (Amber) خوانده میشود. این صمغ تولید شده از درختان، محافظی برای آنها در برابر انواع قارچها و حشرات و آفات است. به دلیل چسبناک بودن این ماده حشرات و بقایای گیاهان مانند برگها و فلسها در آن به دام میافتند. فرایند تشکیل سنگ کهربا میلیونها سال طول میکشد. این سنگ اگر مدت زمان لازم برای سفت شدن و تبدیل به کهربا شدن را طی نکند، کهربای نارس یا کوپال (Copal) را به وجود میآورد که هنوز ساختار درونی آن کاملا سفت نشده و روغنی شکل است. امیرنکویی
منشأ اولیه کهربا
شناخت سنگ کهربا از دیگر موضوعاتی است که سنگشناسان از آن استقبال کردند و به دنبال جمعآوری اطلاعات مربوط به آن بودند. مخروطیان موجود در اسکاندیناوی در عصر ائوسن که 33 تا 55 میلیون سال پیش ادامه داشته است بیشترین میزان رزین درختان را که تبدیل به کهربا شده به خود اختصاص داده است. در آن دوره اسکاندیناوی دارای جنگلهای وسیع و گستردهی انواع مخروطیان بود و آب و هوای نسبیتا معتدلی هم داشت. حدود 35 میلیون سال پیش کهرباهای موجود در اسکاندیناوی با افزایش سطح دریا فرسوده شد. بعدها این کهرباها دوباره فرسایش پیدا کرد و توسط رودخانه اریدانوس (Eridanos) گرفته شد. سنگ کهربا راف به دلیل یخ خشکی اسکاندیناوی که در آن زمان روی دریای بالتیک شناور شد هم اکنون به سواحل هلند و انگلستان دیده میشوند. در برخی از افسانههای قدیمی به کهربا “اشک وال” یا “طلای دریا” هم میگفتند به دلیل آن که این سنگ در سطح سواحل شنی و آبهای شور دریاها یافت میشد.
نحوهی تشکیل سنگ کهربا
صمغ درخت یک نوع هیدروکربن آلی است که نیمه جامد و بیشکل بوده و و توسط انواع گیاهان تولید و ترشح میشود. این رزین پس از خروج از درختان به مرور زمان شروع به سفت شدن میکند و در نهایت و گذشت میلیونها سال کهربا را ایجاد میکند. فرایند سفت شدن این صمغ به گونهای است که الکل و مواد گریسی خود را آزاد میکند و تبدیل به کهربای نارس یا همان کوپال میشود. اگه این کهربای نارس در رسوبات دفن شود، فرار مواد مایع درون آن ادامه پیدا میکند و تبدیل به سنگ کهربا میشود. نکتهی مهمی که وجود دارد این است که رزین همهی درختان مانند درختان مربوط به خانوادهی کاج تبدیل به کهربا نمیشود. رزین برای تبدیل شدن به کهربا نیازمند نوعی هیدروکربن به نام دیترپن است که این ترکیب بخشی ازرزینهای طبیعی است. کهربای بالتیک و اوکراینی از صمغ درختان مطبقکاجیان تولید میشود که دارای ترکیبی به نام کومونیک اسید است. تبدیل صمغ به کوپال به میلیونها سال زمان نیاز دارد پس برای تبدیل کوپال به کهربا باید نصف راه را رفته و بیش از یک میلیون سال بیشتر نیز به آن زمان بدهیم.
آشنایی با رنگهای سنگ کهربا
بهترین سنگ کهربا که میتوان گفت کهربای اصل است از گیاهان مخروطی (Pinus succinifera) ایجاد میشود. سنگهای کهربا در طیف رنگی گستردهای وجود دارند که تا به امروز 250 طیف رنگی و 7 رنگ اصلی برای کهربا شناسایی شده است. سنگ کهربا بنفش، نارنجی، زرد، آبی، قرمز، سیاه، سنگ کهربا سفید، سبز و قهوهای از انواع زیبای سنگ کهربا است که میتوان به آنها اشاره کرد. اما بهترین و ارزشمندترین رنگهای آن را در خرید تسبیح کهربا به 5 مورد زیر خلاصه میکنیم:
سنگ کهربا زرد
این کهربا در منطقهی دریای بالتیک یافت شد و هنوز هم بهترین کیفیت و میزان بالای کهربای اصل را در خود جای داده است. تقریبا 70% کهرباهای موجود در سراسر جهان به رنگ زرد است و در همهجا یافت میشود.
سنگ کهربا قرمز
گفته میشود که در گذشتههای دور جواهرات کهربای قرمز توسط افراد ثروتمند استفاده میشده است. از بین 200 نمونه سنگ کهربا یک نوع قرمز یافت میشود به دلیل آنکه بیار کمیاب است و ارزش بالایی دارد. همچنین این سنگ قیمت بیار بالاتری نسبت به سایر کهرباها دارد. البته امروزه یافتن کهربای قرمز کار بسیار دشواری نیست.
سنگ کهربا آبی
کهربای آبی از نادرترین و کمیابترین انواع رنگ کهربا است. این سنگ حاوی فلورسنت در ساختار خود است که اگر در برابر نور مستقیم قرار بگیر خاصیت جذاب خود را از طریق فلورسنتها به نمایش میگذارد. با این حال اگه از پشت این سنگ نوری تابیده شود مانند دیگر انواع کهربا به رنگ قهوهای یا زرد به نظر میرسد.
سنگ کهربا سبز
نوع بسیار معروف و محبوب در بین مردم کهربای سبز است که حدود 2% از طیف رنگی این گونه را به خود اختصاص داده است. جمهوری دومنیکن معروفترین منطقه برای استخراج بهترین نمونههای کهربای سبز میباشد. نکتهی جالب این سنگ این است که به طور طبیعی به رنگ سبز وجود ندارد و از گرم شدن کهربای زرد به وجود میآید. قیمتگذاری و ارزش سنگ کهربا سبز بر اساس عمق رنگ سبز آن است. هرچه میزان رنگ زرد در این سنگ بیشتر باشد قیمت آن ارزانتر است. برخی از افراد در گذشته معتقد بودند که این سنگ باعث خوششانسی انسان میشود. به همین دلیل ازاین سنگ به همراه نقرهی اصل در ساخت جواهرات و زیوآلات استفاده خواهد شد.
سنگ کهربا سیاه
تقریبا 15% از کهربای موجود در جهان متعلق به کهربای سیاه است. رنگ سیاه این گونه به دلیل ترکیب شدن رزین فسیل نشده با خاک و بقایای جانوران و گیاهان میباشد. اگر این سنگ را در مقابل نور بگیرید و به آن نگاه کنید متوجه میشوید که به رنگ سیاه خالص نیست و عمدتا به رنگهای قهوهای یا قرمز بسیار تیره به نظرمیرسد. برخی ادعا میکنند که اصلا کهربای سیاه وجود ندارد. این سنگ قیمت بالاتری نسبت به کهربای معمولی دارد اما طرفداران زیادی را به خود جلب نکرده است. شاید این سنگ نوع تیرهی سنگ کهربا نارنجی و یا سنگ کهربا قهوهای باشد.
سنگ کهربا در کجا یافت میشود؟
سنگ کهربا لهستانی و بیشتر کهرباها به دلیل فعالیتهای یخچالی در حوزهی بالتیک مثل لهستان، دانمارک و آلمان شرقی، در اروپا یافت میشوند. از مهمترین معدن سنگ کهربا میتوان به معادن ساملند پنینسولا در سواحل بالتیک لهستان اشاره کرد. معمولا کهرباهای بسیاری پس از طوفانهای دریای بالتیک توسط موجها به مناطق کم عمق و ساحل میرسند که مردم محلی برای جمعآوری آنها به ساحل میروند.
کهربا جمهوری دومنیکن
“هیسپانیولا” منطقهای است در دومنیکن که تولید کننده اصلی کهربا است. این معادن دارای کهرباهایی با وزن تقریبی 8 کیلوگرم هستند و در رنگهای زرد، آبی، قرمز و قهوهای یافت میشوند. کهرباهای دارای حشراتی و جانورانی مانند عنکبوت یا هزارپا دارای ارزش 3 هزار پوند در هر گرم هستند.
کهربا فرانسه
ازمهمترین کهرباهای استخراج شده از رسوبات موجود در یک منطقه از فرانسه، 300 کیلوگرم مربوط به دورهی ائوسن بوده است. از 10000 نوع حشرات موجود در این کهرباها حدودا 200 نمونهی آن از نظر علمی جدید بودهاند.
کهربا انگلستان
قدیمیترین حشرات جهان در کهربای 130 میلیون ساله یافت شده که از رسوبات جزیره وایت انگلستان استخراج شده است. رسوبات قدیمیتر فاقد جانور نیز در “هاستینگ” یافت شدهاند.
کهربا برمه
کهربای برمه با نام برمیت (Burmite) شناخته میشود. طبق گفتهها امروزه این سنگ کهربا تمام شده و دیگر یافت نمیشود. رنگ نارنجی قرمز تیره کهربای دره “هوکاوینگ” برمه ارزش زیادی دارد، زیرا به دوره کرتاسه پیشین بازمیگردد.
انواع سنگ کهربا حشرهدار
انواع سنگ کهربا بر اساس رنگ و حشرات درون آن تقسیمبندی میشود. زمانی که صمغ از درخت ترشح میشود ممکن است حشراتی که از درختان و شیرهی انها تغذیه میکنند در این صمغها گیر افتاده و دیگر نتوانند خود را نجات دهند. به مرور زمان این صمغها همراه با حشرات درون آنها به کهربا تبدیل می شوند. معمولا این حشرات کوچک هستند که شامل مورچه، ساس، زنبور، شته، جیجیرک مگس و… می شوند. در کهربای بالتیک مگس قارچی و سوسک ها مثل سوسک چوبخوار به فراوانی وجود دارد. در کهربای دومنیکن هم موریانهها نقش مهمی را ایفا کردهاند. سنگ کهربا عقرب نیز در جهان بسیار معروف است. در واقع به ندرت پیش میآید که جانورانی به بزرگی عقرب، مارمولک، قورباغه و… در یک صمغ به دام بیافتد. بر این اساس باید اصل بودن کهربای دارای جانوران و حشرات بررسی شود زیرا که انوع فیک این سنگ با جانوران مختلف در بازار موجود است و با قیمت بالا فروخته میشود.
مهمترین خواص سنگ کهربا اصل
امروزه از سنگهای طبیعی و قیمتی و نیمه قیمتی خواص زیادی دریافت میشود. سنگ کهربا طبیعی شامل خواص درمانی و روحی روانی مهمی را در خود جای داده است که به همراه هم با آنها آشنا میشویم:
خواص درمانی کهربا
کهربا اثر شفابخشی و درمانی اعجابانگیزی بر بدن دارد. از خواص سنگ کهربا برای بدن به درمان و بهبود انواع آلرژیها و جوشهای پوستی وهمچنین اگزما میتوان اشاره کرد. این سنگ علاوه بر موارد قبل در بهبود درد دندان به خصوص در کودکان و همچنین درد مفاصل و رماتیسم، درد کمر و عفونتهای مجاری تنفسی نیز اثر مثبتی دارد. همچنین سنگ کهربا برای زردی نوزاد نیز استفاده می شود. سایر خواص درمانی این گوهر ارزشمند شامل موارد زیر است:
- تقویت عضلات بدن
- درمان سرفه و سیاسرفه
- درمان خارش پوست
- تبخال
- بهبود انواع زخمها
- آسم و برونشیت
- اختلالات ستون فقرات
- درمان صفرا و انواع عفونت
- درمان آرتروز
خواص روحی روانی
کریستال کهربا با خاصیت آرامشبخشی که دارد اعصاب را تحت تاثیر خود قرار میدهد و آرامش عمومی را به بدن بازمیگرداند. از طرف دیگر خواص سنگ کهربا انرژیهای منفی را از فرد دور میکند و اجازهی ناامیدی به او نمیدهد. از نظر احساسی این سنگ باعث میشود که فرد ترسهای خود را کنار بگذارد و نوعی آزادی درونی را تجربه کند. این گوهر با انرژی خورشیدی که دارد نیروی حیات را در فرد افزایش میدهد. فواید سنگ کهربا را با تاثیر رنگ زرد آن بر چاکرای سوم (ناف) مانند سنگ زبرجد نیز میتوان شناخت.
نحوهی تشخیص سنگ کهربا اصل
سنگ کهربا همیشه مورد پسند مردم بوده و ارزش بالا و جذابیتی زیادی را به خود اختصاص داده است. از این رو برخی انواع تقلبی سنگ کهربا از مواد مصنوعی مانند پلیاستر، Casein و حتی چسب Epoxy نیز ساخته میشود. اما روشهایی برای تشخیص نوع اصل از تقلبی وجود دارد که در ادامه باهم بررسی میکنیم:
ساختار و شکل سنگ
سنگ کهربا اصل کاملا صاف و کدست و صیغلی نیست و دارای شکاف و ترکها و حتی حبابهای هوای ریز در درون خود است؛ در حالی که نوع تقلبی دارای حبابهای درشت میباشد. این سنگ اگر بهسازی نشده باشد رنگ های قویتر با حالههای رنگهای ترکیبی دارد که در نوع تقلبی رنگها یکدست است.
میزان سختی
سنگ کهربا دارای سختی 2 تا 2.5 است و با ناخن خراش برنمیدارد. در حالی که کوپال دارای سختی 1.5 است و به راحتی توسط ناخون روی آن خط ایجاد میشود.
تست چگالی
چگالی سنگ کهربای اصل از آب شور کمتر است. ازین رو اگر 8 تا 10 قاشق نمک را در آب حل کنید و سپس کهربا را در آن بیاندازید روی آب باقی میماند. اما کهربای تقلبی به دلیل داشتن چگالی بیشتر در آب فرو میرود.