اتحادیه ها و شرکت های تعاونی می توانند با نظارت وزارت تعاون ، اتاق تعاون مرکزی را در تهران و اتاق های تعاون را در استان ها و شهرستان ها تشکیل دهند؛ثبت شرکت بدین ترتیب اتاق تعاون ممکن است اتاق تعاون مرکزی ، اتاق تعاون استان یا اتاق تعاون شهرستان باشد. اتاق تعاون دارای شخصیت حقوقی است و چون یک شخص حقوقی دولتی محسوب می شود ، احتیاج به ثبت ندارد.
اتاق تعاون برای تامین مقاصد ذیل تشکیل می شود :
- عمل به وظایف و اختیارات اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ، در امور مربوط به بخش تعاون ؛
- اجرای اموری که وزارت تعاون طبق آیین نامه به آن محول می کند ؛
- حل اختلاف ، داوری در محدوده امور مربوط به تعاونی ها به صورت کدخدا منشی و صلح مابین اعضا و اتحادیه ها و بین تعاونی ها و اتحادیه ها .
در مورد اتاق های تعاون دو مطلب قابل ذکر وجود دارد :
1) هر اتاق تعاون شخصیتی حقوقی است ؛
2) اتاق تعاون از لحاظ مالی و اداری و هزینه ها به دولت وابسته نیست .
منابع مالی تعاون از دریافت های ذیل تامین می شود :
1. دریافت حق عضویت از اعضا ؛
2. دریافت کمک های دولتی ، مردمی ، شوراها و هدایا ؛
3. دریافت حق مشاوره ، کارشناسی و داوری در محدوده امور تعاونی ها به صورت کدخدا منشی و دریافت هزینه دیگر خدماتی که در اختیار تعاونی ها و اتحادیه ها قرار می دهند.
هر اتاق تعاون دارای ارکان ذیل است :
- مجمع نمایندگان ؛
- هیئت مدیره ؛
- هیئت بازرسی .
- مجمع نمایندگان اتاق تعاون
اعضای مجمع نمایندگان اتاق های تعاون مرکزی ، استان و شهرستان که برای مدت سه سال انتخاب می شوند، به تفکیک از این قرارند :
1. مجمع نمایندگان اتاق تعاون مرکزی شامل :
- روسای اتاق های تعاون استان ها ؛
- نمایندگان اتحادیه های تعاونی استانی فاقد اتاق تعاون استان ؛
- نمایندگان اتحادیه های تعاونی سرتسری کشور .
2. مجمع نمایندگان اتاق تعاون استان شامل :
- روسای هیئت های مدیره اتاق های تعاون شهرستان های هر استان ؛
- نمایندگان اتحادیه های تعاونی شهرستان های فاقد اتاق تعاون ؛
- نمایندگان اتحادیه های تعاونی هر استان
3. مجمع نمایندگان اتاق تعاون شهرستان شامل :
- نمایندگان اتحادیه های تعاونی هر شهرستان ؛
- نمایندگان شرکت های تعاونی فاقد اتحادیه با حوزه عمل آن شهرستان .
- وظایف و اختیارات مجامع نمایندگان
وظایف و اختیارات مجامع نمایندگان اتاق های تعاون ، عبارت است از :
- بررسی پیشنهادهای مربوط به اساسنامه و آیین نامه های اتاق تعاون و تایید آن ها برای تصویب نهایی وزیر تعاون ؛
- تعیین هیئت مدیره اتاق تعاون ؛
- تعیین دو نفره بازرس برای عضویت در هیئت بازرسی ( هیئت بازرسی اتاق تعاون سه عضو دارد و نفر سوم را وزارت تعاون تعیین می کند ) ؛
- تصویب برنامه و بودجه سالانه اتاق تعاون ، پیشنهادی از طرف هیئت مدیره ؛
- رسیدگی و اتخاذ تصمیم درباره ترازنامه و سایر گزارش های هیئت مدیره ، پس از روئت اظهارنظر هیئت بازرسی ؛
- رسیدگی به گزارش های هیئت بازرسی ؛
تعداد آرای نمایندگان عضو در مجامع نمایندگان اتاق های تعاون مرکزی ، استان و شهرستان ، متناسب با تعداد اعضای تعاونی ها و تعاونی های عضو اتحادیه و اتاق های تعاون توسط وزارت تعاون تعیین می گردد.
- جلسات مجمع و اکثریت لازم برای تصمیم گیری
جلسات مجمع عمومی نمایندگان اتاق ، دست کم سالی یک بار ، حداکثر تا پایان تیر ماه هر سال تشکیل می شود. جلسات مجمع را می توان در هر موقع به پیشنهاد وزارت تعاون یا به تقاضای هیئت مدیره یا حداقل نصف اعضای مجمع نمایندگان و یا به تقاضای هیئت بازرسی اتاق ، تشکیل داد. دعوت جلسات با درج آگهی در روزنامه های کثیرالانتشار با ارسال دعوتنامه و حداقل 15 روز قبل از تشکیل جلسه ابلاغ می شود. در نوبت اول ، جلسه با حضور حداقل دو سوم نمایندگان رسمیت می یابد. در صورت حاصل نشدن حد نصاب لازم ، در دعوت نوبت دوم جلسه با حضور عده حاضر رسمیت پیدا می کند ، ولی در هر صورت باید نماینده وزارت تعاون در هیئت بازرسی در کلیه جلسات مجمع حضور داشته باشد.
جلسات مجمع نمایندگان را هیئت رئیسه سنی افتتاح می کند و بلافاصله برای انتخاب هیئت رئیسه شامل یک رئیس، یک نایب رئیس و دو منشی ، با اکثریت نسبی رای گیری می شود. تصمیمات با رای اکثریت مطلق اعضای حاضر در جلسه رسمی معتبر است و باید به اطلاع کلیه اعضا برسد.
هیئت مدیره اتاق های تعاون ، دارای سه تا هفت نفر عضو اصلی و دو نفر عضو علی البدل است که مجمع نمایندگان آن ها را از میان اعضای تعاونی ها برای مدت سه سال انتخاب می کند. اعضای هیئت مدیره ، حتی الامکان از اعضای تعاونی های کشاورزی ، روستایی ، عشایری ، صنعتی ، معدنی ، عمران شهری و روستایی ، و توزیع انتخاب می شوند. هیئت مدیره از بین اعضای خود ، یک نفر را به ریاست هیئت مدیره برمی گزیند.
- وظایف و اختیارات هیئت مدیره اتاق تعاون
هیئت مدیره اتاق تعاون وظایف و اختیاراتی به شرح ذیل دارد :
- فعالیت های لازم برای تامین مقاصد اتاق تعاون برابر اساسنامه و آیین نامه های مربوط ؛
- اداره کلیه امور مربوط به اتاق تعاون ، کلیه مکاتبات ، برقراری ارتباطات و عملیات مالی مورد نیاز اتاق ، برابر آیین نامه های داخلی ؛
- اجرای تصمیمات مجمع نمایندگان ؛
- ارائه گزارش ها و پیشنهادهای لازم به مجمع نمایندگان .
علاوه بر این هیئت مدیره باید ترازنامه و صورت حساب های مالی لازم را تهیه کند و برای اظهارنامه در اختیار هیئت بازرسی قرار دهد و سپس برای بررسی و تصویب به مجمع نمایندگان تسلیم کند.
هیئت مدیره اتاق تعاون هر استان ، موظف به ایجاد ارتباط و هماهنگی و همکاری بین اتاق های شهرستان های مربوط به خود است و آن ها نیز مکلف به همکاری هستند. همچنین هیئت مدیره اتاق تعاون مرکزی موظف به ایجاد ارتباط و هماهنگی و همکاری بین اتاق های استان ها می باشد و اتاق های مزبور نیز موظف به همکاری می باشند.
- جلسات هیئت مدیره اتاق و اکثریت لازم برای تصمیم گیری
جلسات هیئت مدیره به دعوت رییس و در غیاب او ، به دعوت نایب رئیس، حداقل هر ماه یک بار تشکیل می شود. دبیر کل اتاق تعاون در این جلسات حاضر می شود. جلسات هیئت مدیره با حضور اکثریت اعضای آن رسمیت می یابد. طرح ها و برنامه ها با رای اکثریت اعضای حاضر در جلسه رسمی تصویب می شود.
نتیجه مذاکرات و تصمیمات اتخاذ شده ، در دفتر صورت جلسات هیئت مدیره ثبت می شود و حاضران در جلسه آن را امضا می کنند. اجرای تصمیمات هیئت مدیره درباره اداره اتاق تعاون و ایفای سایر وظایف بر عهده دبیرکل است. خدمات اعضای هیئت مدیره افتخاری و بلاعوض است ؛ ولی حق حضور در جلسات و هزینه ماموریت هایی که بر عهده آن ها گذاشته می شود ، به ترتیبی که مجمع نمایندگان تعیین می کند ، از محل اعتبارات اتاق پرداخت می شود.
برای اداره امور اجرایی ، اتاق تعاون مرکزی و اتاق های تعاون استان و شهرستان هر کدام یک دبیر کل دارند که هیئت مدیره هر اتاق وی را انتخاب می کند. هیئت مدیره می تواند بخشی از اختیارات خود را به دبیر کل تفویض کند.
دبیر کل را از بین اعضای هیئت مدیره یا خارج آن ها می توان انتخاب کرد. اجرای تصمیمات هیئت مدیره درباره اداره اتاق و انجام سایر وظایف و نیز اجرای مصوبات مجمع نمایندگان بر عهده دبیر کل است. کلیه ادارات و واحدهای اتاق و مراکز و موسسات وابسته و کارکنان آن زیر نظر دبیر کل انجام وظیفه می کنند. کلیه مکاتبات اداری و اوراق عادی ، با امضای دبیر کل – به نمایندگی از هیئت مدیره – و مهر اتاق ، و اوراق و اسناد مالی و تعهد آور ، با امضای وی و امضای یکی از اعضای هیئت مدیره اعتبار پیدا می کند. دبیر کل حقوق و مزایا دریافت می کند که هیئت مدیره مقدار آن را تعیین می کند.
هیئت بازرسی اتاق تعاون دارای سه نفر عضو است که دو نفر آن ها را مجمع نمایندگان و یک نفر دیگر را وزارت تعاون تعیین می کند. وظایف و اختیارات هیئت بازرسی به شرح ذیل است :
- نظارت و بازرسی مستمر ، از نظر رعایت قوانین و مقررات مربوط و رعایت اساسنامه و آیین نامه های اتاق تعاون ؛
- بررسی حساب ها ، دفاتر ، اسناد و صورت های مالی ، از قبیل ترازنامه و عملکرد مالی و گزارش آن ها به مجمع نمایندگان اتاق تعاون و وزارت تعاون ؛
- بررسی شکایت ها و تخلفات مربوط به اتاق تعاون و گزارش آن ها به مراجع ذی ربط ؛
- ارائه گزارش های سالانه و نوبتی به مجمع نمایندگان اتاق تعاون و وزارت تعاون ، از نظر وضعیت فعالیت های اتاق تعاون و رعایت قوانین و مقررات و اظهارنظر درباره گزارش های هیئت مدیره
لازم است یادآوری کنیم که هیئت مدیره مکلف است اسناد و مدارک درخواستی هیئت بازرسی را در اختیار آن قرار دهد.
اعضای هیئت بازرسی ، حق الزحمه دریافت می کنند و مجمع نمایندگان مقدار آن را تعیین می کند.
در خاتمه این بحث ذکر چند مطلب لازم به نظر می رسد :
- وزارت تعاون بر انتخابات اعضای هیئت مدیره و اعضای هیئت بازرسی اتاق های تعاون نظارت می کند.
- اعضای هیئت مدیره ، اعضای هیئت بازرسی و دبیران اتاق های تعاون باید دارای شرایط مقرر در ماده 38 قانون بخش تعاونی باشند.
- در موارد ذیل عضویت شرکت تعاونی یا اتحادیه تعاونی در اتاق تعاون ، با تصویب مجمع نمایندگان اتاق لغو می شود :
- انحلال شرکت یا اتحادیه ؛
- ورشکستگی شرکت یا اتحادیه ؛
- عدم پرداخت به موقع حق عضویت سالانه ، بعد از سه باز تذکر کتبی که فاصله هر تذکر حداقل یک ماه باشد ؛
- تخلف از قوانین و مقررات بخش تعاونی و اساسنامه و آیین نامه های اتاق تعاون ؛
- ارتکاب اعمالی که باعث وارد شدن خسارت به اتاق ، اعم از مادی یا معنوی شود.
ناگفته نماند که شرکت یا اتحادیه تعاونی عضو اتاق تعاون ، با ارائه تصمیم مجمع عمومی عادی خود دایر بر خروج از اتاق تعاون ، می تواند خارج شدن از عضویت اتاق را درخواست کند.
مقررات شکلی و تشریفاتی ثبت بین المللی علامت تحت پوشش موافقت نامه مادرید